“Shqipëria s’është më një shaka e keqe ballkanike”/ “The Economist”: Rama i shqetësuar për emigracionin. Nervozohet sa herë që…

Pjesa më e errët dhe më e diskutueshme e Evropës, Ballkani, mund të ketë një dritë të re udhëheqëse.

Një ish-basketbollist dhe artist modern 58-vjeçar, kryeministrin e Shqipërisë Edi Rama.

Muajin e kaluar, Partia e tij Socialiste mundi opozitën e përçarë dhe fitoi thuajse të gjitha bashkitë dhe këshillat bashkiakë në vend.

Ai ka të ngjarë të fitojë edhe zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme, që do të mbahen në 2025, çka do të jetë edhe fitorja e tij e katërt radhazi, duke mundësuar qëndrimin e tij në pushtet deri në vitin 2029, duke sunduar kështu në vendin që dikur ishte më i mjerueshmi në rajon.

Në pushtet që nga viti 2013, zoti Rama është tashmë kreu më i vjetër aktual i një qeverie në Ballkan. Në vitin 2000, ai u bë kryebashkiaku dinamik dhe plot ngjyra i kryeqytetit shqiptar, Tiranës. Që nga viti 2005, ai ka udhëhequr partinë e tij.

Tani, ai mund të krenohet se është një yll në Ballkani, me një ndikim qetësues në një rajon ende të brishtë, dëshmitar i trazirave në Kosovën fqinje, ku pakica serbe po rebelohet kundër shumicës etnike shqiptare.

Rama refuzon të heqë dorë nga kushërinjtë e tij dhe i kërkon Perëndimit të trajtojë me ndjeshmëri çështjen me presidentin serb Aleksandar Vuçiç.

I akomoduar në zyrën e tij pasi përfundoi bisedimet me klubin e futbollit Manchester City mbi krijimin e një rrjeti akademish stërvitore në Ballkan, ai ka një figurë madhështore me një këmishë të bardhë me shkëlqim, pantallona dhe atlete. Ai është dy metra e një centimetër i gjatë, me flokë të shkurtër, një mjekër të bardhë të shkurtuar mjeshtërisht, me mustaqe pika-pika dhe sy vigjilentë, duke e bërë një njeri që mbase nuk do të donit ta hasnit në një rrugicë të errët në mesnatë.

Rama flet rrjedhshëm një sërë gjuhësh, ai është dukshëm kozmopolit, pavarësisht se është rritur në atë që ishte një nga vendet më të izoluara, më të egra dhe paranojake në botë, e cilësuar shpesh nga shqiptarët e sotëm si “Koreja e Veriut e Evropës” përpara rënies së komunizmit në vitin 1991.

“Italia ishte Amerika jonë”, thekson ai. TV, futbolli italian, papa, muzika. Por edhe të kishe një televizion nuk ishte e lehtë. Ai kujton se e kishte izoluar dhomën e tij të gjumit me çarçafë dhe qilima në mënyrë që askush të mos e dëgjonte atë dhe miqtë e tij duke luajtur regjistrime të paligjshme të Beatles. Ai thotë se kujton tronditjen dhe gëzimin e tij kur mundi të lexonte Kafkën, Prustin dhe Dostojevskin, të dëgjonte Ravelin, Debussin dhe Stravinskin dhe të shihte pikturat e Cézanne, Van Gogh dhe Picasso.

Kundërshtarët e tij vërejnë se ai ishte një fëmijë i nomenklaturës së Partisë Komuniste. Babai i tij ishte një skulptor zyrtar i shquar, i cili mund të ketë modeluar tiparet e Stalinit. Z. Rama akuzohet edhe për një kult personaliteti. Një vëzhgues perëndimor e quan atë “shkëlqyes, vizionar, ekscentrik, i zhytur në vetvete me një ndjenjë të fortë të trashëgimisë së tij në histori”.

Ai nuk heziton të numërojë arritjet e tij, ose të paktën ato të Shqipërisë postkomuniste. Tirana ka ndryshuar në krahasim me atë që ishte tre dekada më parë: një fshat i errët, gri, totalitar dhe nën-sovjetik. Në atë kohë, i gjithë vendi kishte rreth 6000 makina. Ishte e paligjshme të posedoje një të tillë. Sot, numërohen më shumë se 700,000.

Edhe pse partia e zotit Rama e ka zanafillën nga partia që ishte në pushtet për 44 vjet nga vrasësi masiv Enver Hoxha deri në vdekjen e tij në 1985, ajo është rindërtuar plotësisht në një organizatë pro tregut dhe socialdemokrateve. Kritikët e tij e akuzojnë atë për rrënjosjen e korrupsionit nën një elitë oligarkike që dominon median dhe ka lejuar zgjerimin e pabarazisë.

Rama i shpërfill këto pretendime. Ai thotë se po modelon partinë e tij sipas Laburistëve të Ri të Britanisë. Tony Blair, gruaja e tij avokate Cherie dhe mjeku i tij Alastair Campbell ende vizitojnë për të ofruar këshilla.

“Nuk jemi shumë ideologjikë”, thotë zoti Rama. “Për ne nuk ka zgjidhje djathtas apo majtas: nuk është herezi të kesh një zgjidhje të mirë që funksionon.” Margaret Thatcher, pretendon ai, ishte “një udhëheqëse e madhe” e cila paraqiti reforma të dhimbshme për të modernizuar Britaninë, pa të cilat Laburistët e Rinj nuk do të kishin sukses pas saj.

Besimi i zotit Rama përfshin rajonin. I gjithë Ballkani, vëren ai, madje edhe Serbia tradicionalisht pro-ruse, është e bashkuar për Ukrainën. Vendi është anëtar i NATO-s që nga viti 2009 dhe që nga viti 2010, anëtar i grupit Shengen që jep udhëtim pa viza në Evropë deri në tre muaj, Shqipëria nuk ka konflikte serioze me fqinjët e saj, shton ai. “Është unike në histori.”

Sa i përket anëtarësimit në BE, ai me mençuri refuzon të vendosë ndonjë datë, ndërkohë që pranon kushtet e hyrjes si forca shtytëse pas reformave të vetë Shqipërisë.

Rama pranon se një pjesë e vogël e vendeve të BE, të udhëhequr nga Franca, hezitojnë të lejojnë grupin ballkanik të hyjë. Çdo diplomat perëndimor që viziton Tiranën thotë se Shqipëria “po shkon në drejtimin e duhur” por se “ka ende një rrugë të gjatë”, veçanërisht kur bëhet fjalë për reformën në drejtësi dhe krijimin e “një sundimi të vërtetë të ligjit, një çështje për të cilën BE- ja dhe Amerika i kushton shumë vëmendje dhe para.

Një program për të kontrolluar të gjithë trupin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në vend çoi në shkarkimin e dy të tretave të tyre. Çfarë ndodh me ata që shkarkohen? “Oh, ata bëhen avokatë dhe kontabilistë,” thotë një aktivist lokal i shoqërisë civile.

Korrupsioni endemik është ende njolla më e madhe në Shqipëri sot. Dy partitë kryesore janë përgjegjëse, në sytë e shumicës së shqiptarëve. Pikëpamja e një diplomati, duke vlerësuar dështimin e z. Rama, është se “për të çuar përpara zhvillimin, thjesht duhet të luash lojën e patronazhit”.

Ju lutem mos u largoni

Çështja tjetër më e madhe që mundon zotin Rama është emigracioni. Popullsia është zvogëluar me të paktën një të katërtën që nga fundi i komunizmit, në rreth 2.9 milionë sot. Shqiptarët ende po largohen.

Rama është nervoz kur pyetet për pikëpamjen në Perëndim se shumë shqiptarë, përfshirë ata që mbërrijnë në Britani ilegalisht me anije, janë të përfshirë në krim. Por ankesa e tij më serioze është mungesa e vazhdueshme e civilizimit në politikën e vendit të tij.

Të gjitha palët e akuzojnë njëri- tjetrin si gangsterë, mashtrues, madje edhe vrasës, gjë që në disa raste është e vërtetë. Kjo, pranon ai, daton që nga ditët e tmerrshme të Hoxhës, kur mospajtimi më i vogël shpesh nënkuptonte dëbim, burg apo edhe ekzekutim. Nëse Shqipëria do të bëhet ndonjëherë një demokraci liberale, kjo, duhet të ndryshojë, pohon Rama. Nëse kjo do të ndodhte, kjo do të ishte trashëgimia e tij më e madhe.