Përshkallëzimi i konfliktit Iran–Izrael- Nga Besim Mulaj

NGA BESIM MULAJ 

Konflikti ndërmjet Iranit dhe Izraelit, dy fuqi rajonale me ndikim, është thellësisht i rrënjosur në historinë e kohëve të fundit të Lindjes së Mesme.

Që nga revolucioni iranian i vitit 1979, i cili vendosi themelimin e një republike islame armiqësore ndaj Perëndimit dhe aleatëve të tij, përfshirë Izraelin, tensionet ndërmjet këtyre dy kombeve kanë oshiluar midis armiqësisë së hapur dhe luftës së ftohtë rajonale. Këto tensione janë shfaqur përmes përballjeve të tërthorta, duke përfshirë mbështetjen e Iranit për grupe të armatosura antiizraelite si Hezbollah në Liban dhe fraksione të ndryshme palestineze.

Situata mori një kthesë më alarmante me zhvillimet e fundit. Më 1 prill 2024, një sulm ajror izraelit shkatërroi një aneks konsullor iranian në Damask, duke vrarë disa anëtarë të Gardës Revolucionare Iraniane. Si përgjigje, Irani kaloi një prag të rëndësishëm më 13 prill 2024, duke kryer sulme të drejtpërdrejta me raketa dhe dronë kundër Izraelit nga territori i vet, një akt i paprecedentë, që shënon një përshkallëzim të madh në përballjen mes tyre.

Këto incidente të fundit nuk janë të izoluara, por janë pjesë e një vazhdimësie të konflikteve që kanë implikime të rënda jo vetëm për sigurinë e të dyja kombeve, por edhe për stabilitetin rajonal dhe sigurinë ndërkombëtare. Kuptimi i rrënjëve dhe nuancave të këtij konflikti është jetik për të vlerësuar rreziqet e përshkallëzimit dhe mundësitë për de-eskalim.

PERSPEKTIVA HISTORIKE DHE IDEOLOGJIKE

Në kompleksitetin e tensioneve IranIzrael, perspektivat historike dhe ideologjike të të dyja kampeve janë jetike për të kuptuar përshkallëzimin aktual. Trita Parsi, një analist proiranian, vë në dritë vizionin iranian, ku Irani perceptohet si një komb i rrethuar, vazhdimisht i kërcënuar nga Izraeli, një aktor i perceptuar si një avampost i hegjemonisë perëndimore në rajon.

Sipas Parsit, ky perceptim është përforcuar nga armiqësia e hapur e Izraelit ndaj programit bërthamor iranian dhe mbështetja e tij për sanksionet ndërkombëtare, që synojnë të izolojnë Iranin ekonomikisht dhe politikisht. Nga ana tjetër, Michael Oren, ish-ambasador izraelit, artikulon perspektivën izraelite që sheh në ambiciet bërthamore të Iranit, një kërcënim ekzistencial të drejtpërdrejtë për sigurinë e tij. Oren argumenton se kapaciteti bërthamor iranian, së bashku me mbështetjen e tij për grupe të armatosura në kufirin e Izraelit justifikon një qëndrim mbrojtës agresiv nga ana e Izraelit, duke përfshirë goditje parandaluese dhe nisma diplomatike për të mbledhur mbështetje ndërkombëtare kundër Iranit.

Këto interpretime të ndryshme theksojnë jo vetëm hendekun ideologjik ndërmjet dy vendeve, por edhe sfidat e sigurisë që ushqejnë konfliktin e tyre të zgjatur. Kuptimi i këtyre perspektivave është jetik për të kuptuar motivimet e thella prapa veprimeve dhe politikave të secilit vend në skenën ndërkombëtare.

DIMENSIONET STRATEGJIKE DHE USHTARAKE TË KONFLIKTIT

Dimensioni strategjik dhe ushtarak i konfliktit ndërmjet Iranit dhe Izraelit shënohet nga qasjet e sofistikuara nga të dyja kombet. Mohammad Marandi, një ekspert proiranian, thekson rolin strategjik të përfaqësuesve iranianë si Hezbollah. Irani përdor këto grupe për të zgjeruar ndikimin e tij dhe si instrumente të politikës së tij të jashtme pa angazhuar drejtpërdrejt forcat e tij konvencionale. Kjo metodë lejon Iranin të mbajë një prani destabilizuese në rajon, duke minimizuar rreziqet direkte për forcat e tij ushtarake.

Përgjigjja e Izraelit, ndërkaq, ka zhvilluar strategji të avancuara mbrojtëse për të përballur kërcënimet që vijnë nga Irani dhe aleatët e tij. Daniel Pipes, një analist i njohur për qëndrimet e tij proizraelite, nxjerr në pah nevojën për Izraelin të adoptojë goditje parandaluese dhe sisteme mbrojtëse kundërraketore si Doma e Hekurt (Eng. Iron Dome). Këto masa janë thelbësore për Izraelin për të neutralizuar kërcënimet, përpara se ato të arrijnë në territorin izraelit. Strategjia mbrojtëse e Izraelit është pra, shumë e fokusuar në parandalimin dhe ndërhyrjen, duke reflektuar një qëndrim proaktiv të sigurisë, përballë taktikave asimetrike të Iranit përmes përfaqësuesve të tij.

Këto strategji ilustrojnë kompleksitetin e ndërveprimeve ushtarake në konfliktin Iran-Izrael, ku secili kundërshtar kërkon të maksimizojë avantazhet e tij, duke kufizuar përkatësisht dobësitë.

NDIKIMI I FUQIVE TË HUAJA

Ndikimi i fuqive të huaja në konfliktin ndërmjet Iranit dhe Izraelit është i rëndësishëm, veçanërisht për sa i përket ndikimit të Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë. Vali Nasr, një ekspert në politikën ndërkombëtare, thekson se Shtetet e Bashkuara, duke mbështetur fuqishëm Izraelin, formësojnë në mënyrë të konsiderueshme dinamikën rajonale. Kjo mbështetje shfaqet nëpërmjet marrëveshjeve të mbrojtjes, shitjes së armëve të avancuara dhe presioneve diplomatike kundër Iranit, të cilat përforcojnë qëndrimin e sigurisë së Izraelit, duke izoluar Iranin në skenën ndërkombëtare.

Në të njëjtën kohë, Fiona Hill përshkruan se si Rusia luan një rol të kundërpeshës, duke mbështetur shtete dhe lëvizje që shpesh janë në kundërshtim me interesat amerikane në rajon. Rusia mban marrëdhënie strategjike me Iranin dhe ndërhyn drejtpërdrejt në Siri, e cila gjithashtu ndikon Izraelin për shkak të afërsisë. Kjo përfshirje ruse kërkon të vendosë një ekuilibër përballë ndikimit amerikan dhe të promovojë interesat e saj gjeopolitike dhe ekonomike në rajon. Gjithashtu, situata në Siri dhe në Liban është ndikuar drejtpërdrejt nga ky konflikt. Siria, në shumë mënyra nën ndikimin iranian dhe rus, është bërë një fushë e përballjes së tërthortë ndërmjet Izraelit dhe Iranit, veçanërisht përmes sulmeve izraelite mbi objektiva iraniane në Siri.

Në Liban, Hezbollah-u, i mbështetur nga Irani, mbetet një kërcënim i vazhdueshëm për Izraelin, duke ilustruar se si dinamikat rajonale janë ngushtësisht të lidhura me politikat e fuqive të mëdha. Kjo analizë e konfliktit ndërmjet Iranit dhe Izraelit hedh dritë mbi kompleksitetin dhe shumëdimensionalitetin e tensioneve të tyre historike dhe bashkëkohore. Së fundmi, situata është përkeqësuar edhe më tej nga një sulm i drejtpërdrejt iranian kundër Izraelit, një përshkallëzim i rëndësishëm që tregon brishtësinë e paqes rajonale. Reagimi i Izraelit, i motivuar nga një dëshirë për siguri dhe ndoshta hakmarrje, mund të çojë në një përshkallëzim të ri, duke e bërë situatën edhe më të paqëndrueshme. Në këtë kontekst, thirrja e Papës për të ndalur çdo veprim që mund të ushqejë një spirale dhune është veçanërisht thelbësore, duke u bërë një zë për paqe në një kohë kur rajoni është në prag të një konflikti edhe më të madh.

Rëndësia e këtij konflikti është ngulitur thellë në strukturën e politikës rajonale dhe ndërkombëtare, duke përfshirë jo vetëm të dy kombet në fjalë, por edhe fuqitë globale si Shtetet e Bashkuara dhe Rusia, si dhe aktorë të tjerë rajonalë, si Siria dhe Libani. Këto dinamika tregojnë se si veprimet lokale mund të kenë ndikime globale, duke ndikuar në stabilitetin ndërkombëtar dhe në tregjet globale. Duke parë përpara, është jetike që komuniteti ndërkombëtar të mbetet vigjilent dhe i angazhuar në kërkimin e zgjidhjeve diplomatike për të parandaluar një përshkallëzim të madh. Duke njohur kompleksitetin e motivimeve të secilës palë, është thelbësore të punohet drejt mekanizmave të de-eskalimit dhe zgjidhjes së konflikteve që respektojnë sovranitetet kombëtare dhe promovojnë paqen rajonale dhe globale. Stabiliteti i ardhshëm i rajonit do të varet nga aftësia për t’i menaxhuar këto tensione me kujdes dhe parashikim.