Të gjitha parakushtet për paqen janë vendosur

NIKOL PASHINYAN*

Narrativa zyrtare e Republikës së Azerbajxhanit po fokusohet gjithnjë e më shumë në tezën se Armenia po armatoset, po përgatitet për të sulmuar Azerbajxhanin dhe, për këtë arsye, Azerbajxhani ka të drejtë të mbrohet dhe të marrë masa parandaluese. Në terma më të thjeshtë dhe më të shkurtër, kjo narrativë e Azerbajxhanit reduktohet në: Armenia supozohet se po përgatitet të sulmojë Azerbajxhanin, ndaj është më mirë që Azerbajxhani ta sulmojë Armeninë si masë parandaluese. Këto narrativa mund të kenë dy origjina të mundshme: ose Azerbajxhani vërtet beson se Armenia synon ta sulmojë, ose Azerbajxhani vetë synon të sulmojë Armeninë dhe po përpiqet të krijojë një bazë justifikuese për këtë. Në të dyja rastet, premisa bazë mbetet pretendimi i Azerbajxhanit se Armenia ka qëllim të sulmojë Azerbajxhanin.

A PO PËRGATITET ARMENIA PËR TË SULMUAR AZERBAJXHANIN?

Çdo vëzhgues i paanshëm mund të dëshmojë faktin se Qeveria e Republikës së Armenisë nuk ka lënë asnjë hapësirë për interpretime të dykuptimta mbi këtë çështje. Kam deklaruar në mënyrë të përsëritur dhe e konsideroj të nevojshme ta sqaroj sërish se Republika e Armenisë i përmbahet marrëveshjes strategjike të arritur në Pragë më 6 tetor 2022, sipas së cilës Armenia dhe Azerbajxhani njohin integritetin territorial dhe sovranitetin e njëri-tjetrit mbi bazën e Deklaratës së Alma-Ata. Kjo do të thotë se Republika e Armenisë njeh integritetin territorial dhe sovranitetin e Republikës së Azerbajxhanit mbi territorin e RSS-së së Azerbajxhanit dhe Azerbajxhani njeh integritetin territorial dhe sovranitetin e Republikës së Armenisë mbi territorin e RSS-së së Armenisë. Ky parim ka tashmë fuqi juridike në të dyja vendet, pasi Deklarata e Alma-Ata është konfirmuar si parimi bazë i procesit të demarkacionit mes dy vendeve në Rregulloren për Aktivitetet e Përbashkëta të Komisionit për Demarkacionin e Kufirit Shtetëror dhe Sigurinë Kufitare ndërmjet Republikës së Armenisë dhe Republikës së Azerbajxhanit dhe Komisionit Shtetëror për Demarkacionin e Kufirit Shtetëror ndërmjet Republikës së Azerbajxhanit dhe Republikës së Armenisë, e cila është ratifikuar në të dyja shtetet. Duke u mbështetur në këtë fakt, kam deklaruar disa herë se Republika e Armenisë nuk synon të përdorë mjete ushtarake për të rikthyer as edhe ato mbi 200 kilometra katrorë të territorit, të cilat janë pjesë e pandashme e 29,743 kilometrave katrorë të territorit të njohur ndërkombëtarisht të Armenisë, por që aktualisht janë nën pushtimin e Azerbajxhanit. Kjo, sepse rregullorja e përmendur më lart e ka zgjidhur tashmë në parim këtë çështje dhe ekziston një mundësi reale për ta zgjidhur atë në praktikë përmes procesit të demarkacionit. Në këtë kontekst, e konsideroj të nevojshme të theksoj se, me rastin e 33-vjetorit të Ushtrisë Armene, kam deklaruar se ushtria nuk duhet të veprojë jashtë territorit sovran të njohur ndërkombëtarisht të Republikës së Armenisë (kjo, natyrisht, nuk përfshin pjesëmarrjen e njësive armene të paqeruajtjes në forcat paqeruajtëse ndërkombëtare). Për rrjedhojë, pretendimet se Armenia synon të sulmojë Azerbajxhanin janë thjesht të fabrikuara.

A PO ARMATOSET REPUBLIKA E ARMENISË?

Republika e Armenisë po reformon ushtrinë e saj brenda kornizës së parimit të sipërpërmendur, domethënë për të mbrojtur integritetin e saj territorial dhe sovranitetin e njohur ndërkombëtarisht, përfshirë nga Azerbajxhani. Kjo është, për më tepër, një e drejtë e njohur ndërkombëtarisht për çdo shtet dhe vënia në dyshim e kësaj të drejte përbën një shkelje të rëndë të së drejtës ndërkombëtare.

A kanë reformat e ushtrisë armene lidhje me Azerbajxhanin? Përgjigjja është si po, ashtu edhe jo.

Jo, sepse, siç shpjegova më lart, Armenia nuk ka asnjë plan, qëllim apo synim për ndonjë veprim ushtarak kundër Azerbajxhanit.

Po, sepse kërcënimet ndaj sigurisë së Republikës së Armenisë burojnë pikërisht nga Azerbajxhani. Pavarësisht Marrëveshjes së Pragës, nga nivelet më të larta të Azerbajxhanit janë bërë deklarata që vënë në dyshim integritetin territorial të Republikës së Armenisë. Këto deklarata janë formuluar më së ploti në të ashtuquajturën narrativë të “Azerbajxhanit Perëndimor”, e cila mbështetet nga udhëheqja më e lartë e Azerbajxhanit dhe në dokumentet themeluese të një organizate me të njëjtin emër, ku rreth 60 për qind e territorit sovran të Republikës së Armenisë përshkruhet si “territore aktualisht nën kontrollin e Republikës së Armenisë” ose si “territor aktualisht nën kontrollin e njësisë politike dhe juridike të quajtur Republika e Armenisë”. Në këtë kontekst, nëse kombinojmë këtë me gjyqet e inskenuara në Baku, blerjet e armëve me vlerë miliarda dollarë nga Azerbajxhani dhe retorikën agresive të qeverisë azere, bëhet e qartë se kërcënimet e vërteta për sigurinë e Republikës së Armenisë po vijnë nga Azerbajxhani.

ZGJIDHJET

Zgjidhjet për këtë situatë janë në tryezë, ato janë rezultat i punës së përbashkët të përfaqësuesve të Armenisë dhe Azerbajxhanit.

Së pari, nenet tashmë të dakorduara të marrëveshjes së paqes kanë zgjidhur në mënyrë themelore çështjen jo vetëm të mosshtrimit të pretendimeve territoriale ndaj njëri-tjetrit, por edhe të mosngritjes së pretendimeve të tilla në të ardhmen. Nënshkrimi i marrëveshjes së paqes do të mbyllë përgjithmonë derën për të dyja palët që të bëjnë pretendime territoriale ndaj njëra-tjetrës, një derë e cila tashmë është mbyllur në Pragë. Pjesa e rënë dakord e marrëveshjes së paqes është e mjaftueshme dhe e pjekur për nënshkrim, megjithëse Republika e Armenisë ka propozuar zgjidhje gjithëpërfshirëse për dy nenet që ende nuk janë dakorduar dhe po pret një përgjigje pozitive nga Azerbajxhani. Për më tepër, Republika e Armenisë i ka paraqitur Azerbajxhanit një propozim me shkrim për krijimin e mekanizmave për kontrollin reciprok të armatimeve dhe hetimin e përbashkët të incidenteve kufitare dhe po pret një përgjigje pozitive nga Azerbajxhani. Gjithashtu, Republika e Armenisë i ka paraqitur Azerbajxhanit një propozim me shkrim për realizimin e transportit hekurudhor nga Azerbajxhani në Azerbajxhan dhe në nivel ndërkombëtar përmes territorit të Armenisë, si dhe nga Armenia në Armeni dhe në nivel ndërkombëtar përmes territorit të Azerbajxhanit dhe po pret një përgjigje pozitive nga Azerbajxhani. Komisioni për Demarkacionin e Kufirit Shtetëror dhe Sigurinë Kufitare ndërmjet Republikës së Armenisë dhe Republikës së Azerbajxhanit, si dhe Komisioni Shtetëror për Demarkacionin e Kufirit Shtetëror ndërmjet Republikës së Azerbajxhanit dhe Republikës së Armenisë po funksionojnë normalisht dhe në mënyrë konstruktive. Së fundmi, është zhvilluar një takim ndërmjet Komisionit Ndërinstitucional të Republikës së Armenisë për të Burgosurit e Luftës, Pengjet dhe Personat e Zhdukur dhe Komisionit Shtetëror të Republikës së Azerbajxhanit për të Burgosurit e Luftës, Pengjet dhe Qytetarët e Zhdukur. E gjithë kjo tregon se nuk ka parakushte për përshkallëzimin e tensioneve në rajon dhe, përkundrazi, janë vendosur të gjitha parakushtet për paqen. Është e nevojshme të braktisen veprimet e inskenuara dhe politika e krijimit të tensioneve artificiale dhe të vendoset një paqe e qëndrueshme institucionale. Armenia jo vetëm që është e gatshme për këtë, por nuk do të largohet nga ky rrugëtim.

* Autori: Kryeministri i Republikës së Armenisë
Publikuar nga Armenpress, origjinali: https:/ /armenpress.am/en/article/1211572