Koha që disa deputetë të “kthehen në shtëpi”
NGA GËZIM TUSHI
Këto janë ditë ethesh të natyrshme për politikanët, që aktualisht janë deputetë, por që nuk e dinë se cili do jetë fati i mëtejshëm politik. Duket se të gjithë ata që janë në parlament ëndërrojnë, dëshirojnë, synojnë dhe po luftojnë për ta mbajtur karrigen e privilegjuar të deputetit. Disa me meritë dhe kontribute të konsistente e të njohura publikisht, por një pjesë prej tyre po përpiqen me thonj e stratagjema ta arrijnë këtë objektiv, edhe pse e ndjejnë se objektivisht nuk e meritojnë “kontinuitetin parlamentar”. Edhe pse akoma nuk është shfaqur hapur qejfmbetja e atyre që e ndjejnë se nuk do jenë më në listat për deputetë, duket se kjo patologji, nuk do kalojë pa u shfaqur si “virozë” e njohur e fushës politike. Sociologjikisht duket qartë, që tensioni në këto momente është i lartë. Lidershipet e partive politike janë në hall dhe përballen me presion të madh politik, social dhe individual, sepse ka një shpërthim të madh, gati në dimensione politike numerikisht të ekzagjëruara për t’u marrë me politikë, për t’u bërë deputet dhe kjo dëshirë është përtej realitetit të njohur: “pamjaftueshmërisë” së vendeve në Parlament për të plotësuar dëshirën e hipetrofizuar të atyre që duan të bëhen politikanë. Sigurisht është gjë pozitive për momentin, si kohë e duhur për të bërë një “qarkullim elitash” në Parlamentin e ardhshëm, duke sjellë njerëz me forca dhe energji të reja.
A e kuptojnë apo nuk duan ta kuptojnë të vërtetën, që për shumë arsye të diferencuara dhe shkaqe të personalizuara, disa deputetë aktualë duhet të largohen nga politika dhe “kthehen në shtëpi”? Pse kaq shumë këmbëngulje për të qenë me çdo kusht deputet, edhe kur të mungojnë disa standarde normative të domosdoshme si kusht, sikurse do thoshte sociologu politik Ralf Dahrendorf, për të qenë me çdo i aftë, i përshtatshëm për luajtur rolin sipas pozicionit? Normalisht lista e kandidatëve për deputetë uroj të mos jetë listë e plotësimit të dëshirave subjektive apo zakoneve nepotike, krahinariste. Qoftë mbi bazën sempliste të presionit të natyrshëm të “logjikës elektorale” apo llogarisë së marketingut aritmetik, që cenon vlerën, dinjitetin e institucionit më të rëndësishëm kushtetues, sikurse është Parlamenti i Shqipërisë. Ky është një moment me rëndësi, jo vetëm për të zgjedhur, por sidomos për të përzgjedhur elitën politike të shoqërisë shqiptare. Moment që duhet të na bëjë të reflektojmë si qytetarë. Sepse sikurse thotë sociologu i Universitetit të Harvardit Daniel Bell, “Dëshira është që në zyrat politike të ketë njerëz që mund të qeverisin mirë. Cilësia e jetës në çdo shoqëri, përcaktohet në masë të konsiderueshme, nga cilësia e udhëheqjes. Një shoqëri që nuk ka njerëzit më të mirë në krye të institucioneve të saj kryesore është një absurditet sociologjik dhe moral”.
Daniel Bell “Përpjekje për një parashikim shoqëror”, f.599 Nga një analizë sociologjike e strukturës, përbërjes së skakierës parlamentare, në të gjitha krahët janë të evidentuara mangësi të personalizuara, të cilat duhen korrigjuar, pikërisht tani që jemi në fazën e seleksionimit dhe përzgjedhjes së kandidatëve të rinj për deputetë. Po cilët janë ata deputetë që edhe pse e kuptojnë, e ndjejnë apo bëjnë sikur nuk e kuptojnë të vërtetën, se “koha e tyre politike” i ka amortizuar dhe për pasojë duhet me çdo kusht dhe krenari të “kthehen në shtëpi”? Nëse do bënim një analizë të realitetit, një grupim të shkaqeve të personalizuara të atyre deputetëve që duhet të “kthehen në shtëpi”, pa shumë sforcim dhe në mënyrë të natyrshme do të evidentonim disa prej tyre. Të paktën ato që duken, që janë evidente, që nuk mund as të mistifikohen, as t’i fshihen opinionit publik. Padyshim niveli kulturor politik dhe i përgjithshëm, i disa deputetëve lë për të dëshiruar. Kjo është një nga dukuritë më shqetësuese, jo dhe aq shumë të rralla. Deputetë me defekte kulturore, aftësi të kufizuara intelektuale, janë të papranueshëm për kohën e sotme, madje janë ofendim për qytetarët në përgjithësi, shtresën e mesme dhe elitare të shoqërisë, elektoratin si votues në përgjithësi. Është e vërtetë që deputetët nuk është e thënë të jenë shkencëtarë, por që të jenë njerëz me dije dhe kulturalisht të orientuar, njerëz të njohur e me kontribute profesionale dhe jo nga “turma” e anonimatit kulturor e profesional. Kjo është konditë sine qua non, për të qenë person politik publikisht i mandatuar. Por, nga ana tjetër ka deputetë që nuk kanë mundur ta krijojnë reputacionin e tyre si parlamentarë, me veprimtarinë e tyre të vakët, shpesh edhe inekzistente në Komisionet Parlamentare apo zonat e tyre elektorale. Ky deficit nuk mund të mbushet këto ditë, me poza populiste, takime me individë e shtresa të ndryshme apo me premtime boshe e lajle-lulet e tanishme retorike. Parlamenti që po mbyll mandatin, është dalluar për cilësi të pakënaqshme të cilësive personale kulturore të disa deputetëve, të cilët mundën të jetonin politikisht, duke vegjetuar në qetësinë dhe komoditetin e përfitimeve të mandatit, herë duke përdoruar armën e indiferentit social apo të neutralitetit të kujdesshëm politik.
Një pjesë tjetër, mungesën e kapacitetit për qenë ndikues në politikat dhe vendimmarrjet parlamentare, duke qenë koshientë për kufizimet e tyre kulturore, kanë mundur të “bëjnë emër” të sforcuar, me të vetmen “armë” që kanë pasur dhe kanë “ditur ta përdorin”, sikurse shfaqjet e bujshme shpesh konfliktuale të pasionit politik dhe militantizmit butaforik. Besoj se edhe për këtë kategori të politikanit pa rendiment politik, i cekët, empirik dhe aspak empatik, besoj se është koha e duhur për të “shkuar në shtëpi”. Natyrisht fare të papëlqyer, madje acarues për shoqërinë, opinionin publik dhe “trupën elektorale” të qytetarëve, është edhe ajo kategori deputetësh që nuk mundën të përballonin tundimet korruptive të shkeljes së ligjit, në emër të postit, koracës mbrojtëse të mandatit. Këta janë të ndërgjegjshëm dhe të bindur se janë të “rrezikuar” në synimet e tyre politike, nga që nuk janë dhe nuk do jenë në gjendje të përballen me “furtunat refuzuese të opinionit publik”, patologjitë e frikës së mëkateve dhe “hijes së SPAK-ut”. Padyshim, “në shtëpi” duhet të kthehen edhe disa “deputetë historikë” me mandate suksesive, të cilët dikur në “kohën e tyre”, mundet që kanë qenë të vlerësuar si figura karizmatike të së majtës apo të djathtës. Por që me sa duket, koha u ka stopuar, karizma e dikurshme është konsumuar. Ata duhet ta mendojnë vetë këtë situatë, nëse nuk duan të përfundojnë në politikanë, që më shumë se kontribuojnë nga mungesa koherencës me kohën janë në situatën që nëse vazhdojnë më tej, thjesht do parazitojnë. Sepse disa prej tyre janë kthyer thjesht në sloganistë, që vetëm përdorin ca fjali të thata militanteske, që as të ngrohin as të ftohin. Në politologji është e njohur teza që sloganet e deformojnë politikën, madje deri në kufirin e mungesës së besimit publik. Kjo kategori deputetësh, besoj është më e vështira, për të kuptuar me ndërgjegje se u ka ardhur koha për t’u kthyer në shtëpi. Këta ia kanë “marrë dorën” politikës, dinë të përdorin stratagjema të holla e mënyra të sofistikuara të alambikimit të “pasionit politik”, të vërtetë apo makiavelist për garë, karrierë.
Ata e kanë të vështirë të “kthehen në shtëpi”, nga që kanë një jetë që janë mësuar me nderime publike, herë të merituara e herë false. Megjithatë, është koha për ta “thyer mitin” e “imunitetit mitologjik” të disa deputetëve, koha politike e të cilëve ka mbaruar. Me siguri që kjo kategori deputetësh, është më e vështira sepse nuk kanë dëshirë të kuptojnë statusin personal, situatën politike vetjake që janë bërë politikisht dhe intelektualisht të bezdisur dhe në pozitën e zgjerimit të “izolimit social”. Është një patologji që e sjell jetëgjatësia e njëtrajtshme, pa fluktuacione në një pozicion politik. Këta duhen shkundur që të kuptojnë veten dhe duhen zëvendësuar me të tjerë. Nëse nuk e kuptojnë këtë, kjo tregon se nuk janë politikanë, por njerëz që kërkojnë një “ganxhë”, si mjet për t’u zvarritur pas “godinës së Parlamentit”. Doemos parlamentit nuk i kanë munguar edhe disa tipa eksentrikë, të paekuilibruar, pa standardet qytetare të politikës profesioniste, të cilët me sjelljet e tyre në këtë “aulë” të respektuar të demokracisë dhe Republikës, kanë cenuar statusin e deputetit dhe ndonjëri është sjell si sharlatan.
Gjithnjë ata që kanë qenë vazhdimisht të privilegjuar me disa mandate, apo ca të tjerë që mezi e kanë shtyrë këtë mandat, për shkak të kufizimeve politike e kulturore, me siguri që në forma të ndryshme herë heshturazi dhe herë të tjera hapur, do e shfaqin herë hapur dhe herë heshturazi “armiqësinë” ndaj ndryshimit që duhet të pësojë skakiera politike parlamentare, struktura social-kulturore dhe kompetenca e personalizuar e deputetëve. Është vërtetë e shëmtuar, por duke parë rivalitetet dhe stratagjemat e atyre që duan të zgjidhen me çdo kusht, duket sikur postet politike nuk janë “pronë publike”, por “pronë private”. Kam frikë se me gjithë premtimet për përzgjedhje meritokratike, në bazë të një hierarkie të sistemit të vlerave, ndihet rreziku i “banalizimit të konkurrencës” brenda partive politike. Por, për qytetarët megjithëse demokracia jonë është përfaqësuese, në këtë fazë të përzgjedhjes paraprake, kjo e drejtë është e kufizuar për qytetarin duke qenë ekskluzivitet për lidershipin e partive politike.
Megjithatë, duke e parë këtë histori me probleme të përfaqësimit paraprak të kufizuar për qytetarin, është e udhës të theksohet, se nuk është keq t’i kthehemi përzgjedhjes së deputetëve verbit lokian (John Lock), sipas të cilit ajo që duhet respektuar është hierarkia morale dhe intelektuale personale, jo “koha e riciklimit” apo parimi i meritokracisë militanteske. Dhe më në fund, edhe pse është kërkesë e refuzuar e publiku nga politika, mbase me një logjikë aritmetike do ishte pragmatikisht e logjikshme, nëse do të kishim një zvogëlim të numrit të “kolltukëve parlamentarëve”. Edhe diçka tjetër për ata që pretendojnë apo që do të zgjidhen më 11 maj. A e kanë ata idenë e politikës, rolin si deputet, që do të kthehet në “profesionin e parë” të tyre? Më duket sikur ka pak mendjelehtësi në disa konkurrentë potencialë. Atyre u duhet thënë se politika nuk është për “qejf” dhe dukje, për bravura e mburrje, për të pasur “pozicione të sigurta”, të garantuara, me privilegje dhe imunitet në shoqëri. Politika nuk është “lojë”, por rregullator i ndryshimeve socio-politike që presin shqiptarët. Sepse për fat e ka këtë të keq, politika, ndodh që mund të bëhesh deputet edhe pa pasur kulturën dhe kredencialet e duhura…
/Gazeta Panorama
