“Guaska e ngurtë” politike dhe “zgjedhësi besnik”

GËZIM TUSHI

Kur shikon shifrën e partive politike të regjistruara në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve, si dhe një lloj entuziazmi politik të diversifikuar në pikëpamje të sasisë së pjesëmarrjeve, intensitetin e takimeve të liderëve brenda dhe jashtë vendit, sociologjikisht të krijohet ideja se ka mundësi që në këto zgjedhje mund të këtë një “kartografi elektorale”, shoqëruar edhe me një “gjeografi politike” të ndryshuar.

E parë nga jashtë në këndvështrimin politik sasior, kjo fushatë parimisht të sjellë idenë se në realitetin aktual duket sikur kemi një pluralizëm politik më të zgjeruar horizontalisht e më të diversifikuar vertikalisht.

Duke parë këtë numër të partive politike në garë shumë politikanë, politologë, analistë mendojnë dhe shpresojnë se në këto zgjedhje, mund të ketë një “dinamikë elektorale shpërthyese”, që mund të ridimensionojë rezultatet tradicionale dhe mund të sjellë ndryshim në balancat e korracuara politike. E cila mund të “cenojë monopolin” e dikotomisë elektorale klasike, ndarjen e pushtetit në mënyrë rotative e suksesive midis Partisë Socialiste dhe Partisë Demokratike.

Nëse ndodh kjo, nuk ka asgjë jonormale apo për t’u çuditur. Duket se ka përpjekje serioze e këmbëngulëse, sidomos partitë e reja (jo klasike) për të ndryshuar nëpërmjet votës strukturën e sistemit politik aktual bipolar, të mbështetur në polaritetin rotativ të pushtetit, midis partive politike të qendrës së djathtë dhe qendrës së majtë, bashkë me shtesën jo shumë konsistente, të paqëndrueshme të tendencës për “tripolaritet”, nga ndikimet dikotomike të Partisë së Lirisë, që me sa duket tashmë në këto zgjedhje është më periferike. Në të vërtetë duhet pranuar si fakt solid, që këto dy blloqe politike identitare, e majtë e qendrës, e djathtë e qendrës (PS+PD) janë jo vetëm me konsistencë të konfirmuar politike, por mbi të gjitha, janë të strukturuara funksionalisht, kanë autoritet të qëndrueshëm elektoral, i cili edhe kur ndodh të ketë fluktuacione sasiore, dhe pavarësisht nga rezultatet midis fituesit dhe humbësit, kanë autoritet të dukshëm politik, kredibilitet të qëndrueshëm konkurencial elektoral.

Këtë e tregojnë rezultatet “historike”, sidomos gjeografia e shtrirjes elektorale të votave respektive të “zgjedhësve besnikë”, që në mënyrë të pandryshuar votojnë me këmbëngulje politike ose majtas, ose djathtas. Kjo është një trajektore e njohur elektorale, e cila është e dukshme kur bëjmë një vështrim social dhe politologjik.

Ky është niveli i zhvillimit të kulturës politike, i përzierë me koncepte të vlerësimit të “orientimit moral” të votës dhe personalitetin e qytetarit si votues militant, i cili e konsideron orientimin politik fiks si tregues të qëndrueshmërisë së balancës dhe shprehje me rëndësi të “karakterit politik” individual. Një mentalitet që është jo vetëm shumë i fortë, por edhe përcaktues i fenomenologjisë së ndikimit në mënyrën konstante të votimit. Kjo është njëra nga arsyet, pse politika jonë përgjithësisht e strukturuar në peshën kësaj dikotomike politike dhe rrjedhimisht edhe elektorale, është e dominuar nga qytetarë dhe zgjedhës, që kanë akoma të fortë konstanten e ndarjes gati metafizike të kulturës dikotomike tradicionale, në votues të majtë apo të djathtë.

Kjo tipologji është një nga garancitë që kanë dy partitë e mëdha në llogaritë e tyre, që është brenda “logjikës hidraulike”, duke u shfaqur si prirje e pandryshuar e kulturës politike, të dominuar kryesisht nga pesha vendimtare e determinante e një mase elektorale konstante e “zgjedhësve besnikë”. Pyetja që në mënyrë të natyrshme të lind, pasi analizon këtë konstante elektorale të bazuar tek ekzigjenca e “zgjedhësit besnik” dhe duke parë në anën tjetër, që praktikisht për zgjedhjet e radhës janë regjistruar në garë elektorale 39 parti, që kanë të drejtën legjitime të konkurrimit, cilat janë ato “burime politike” me individë e shtresa sociale nga do u vijnë votat?

I kanë bërë llogaritë se cila është kultura politike e sjelljes elektorale, afiniteti i votuesit si subjekt apo për përkatësinë në shtresat përkatëse të shoqërisë?

Cilat janë shanset që ata mund të jenë faktorë në besueshmërinë politike dhe llogaritë e tyre elektorale?

A e kanë studiuar politologët, sociologët, strategjistët e partive të reja konkurrenciale realitetin e kësaj situatë të kristalizuar, politikisht të qëndrueshme dhe elektoralisht rezistente.

Nuk jam nihilist dhe ca më tepër nuk them se situata dhe pritmëritë elektorale për partitë e tjera, që janë jashtë “bushtit” politikisht të njohur në “formatin tripolar” është pa shpresë.

Sepse sado “boshtore” të ketë qenë politika shqiptare, duke analizuar këtë situatë elektorale, në mënyrë evidente dhe brenda apo përtej “guaskave të ngurta”, politikisht standarde, ideologjikisht hermetike pa fluktuacione konsitente, në pikëpamje sociologjike, sipas mendimit tim, duket se këto llogari nuk janë krejt pa bazë, nëse bëjmë llogari të diferencuara të elektoratit aktual.

Pavarësisht dukjes apo bravurave paraprake, ditirambevce elektorale herë entuziaste nga njëra palë dhe kërcënuese nga pala tjetër (dikotomia tradicionale PS+PD), momentalisht duket se ka një ndryshim që evidentohet në konfigurimin e “tre tipa” votuesish si elektorat. Së pari, në këto zgjedhje, me siguri do ndihet më i fuqishme ndikimi politik dhe pesha elektorale, që vjen nga forcimi i shtresës së mesme, e cila në skakierën e stratifikimit social konsiderohet si elita urbane. Kjo shtresë jo domosdoshmërish e gjitha është ekuivalente, e barabartë me shtresën e “militantëve besnikë” apo me elitën politike. Shtresa e mesme, si kudo edhe në Shqipëri, është shtresa sociale që dallohet për fleksibilitet politik dhe fluktuacione pluskuese elektorale, e cila dallohet për ndryshime “likuide” në vendimmarrjen personale, që jo gjithnjë e në mënyrë të vazhdueshme janë politikisht konstante dhe që mund të llogariten me “aritmetikë statike”.

Doemos është e natyrshme që partitë e tjera jashtë “boshtit tripolar”, e kanë drejtuar “observatorin politik” në besimin e tyre se tek pesha që mund të ketë në këtë fushatë “elektorati i zëmëruar”. Qoftë me partinë në pushtet (që është e natyrshme), por edhe me opozitën, për qëndrimet e paqarta, kontradiktore, të paqëndrueshme.

Kjo është “fasha elektorale” që nuk mund të llogaritet me aritmetikën e vjetër elektorale, lidhur me konsistencën e orientimit momental të të “pakënaqurve”. Pjesa tjetër është ajo që sociologët politikë, e konsiderojnë si “lugina romantike”, e cila përbëhet nga shtresat e qëndrueshme militante, që kanë besnikëri klasike të pandryshueshme. Kjo është struktura më e madhe sociale dhe elektorale e lidhur me partitë kryesore, sikurse janë PS-ja dhe PD-ja. Por edhe në këto “ekuacione elektorale” të partive kryesore në këtë garë, që në pamje të parë dhe historikisht janë provuar konstante elektorale të sigurta, duke parë zhvillimet në të dy këto “kampe politike”, nuk e di sa do jetë përmasa e garantuese e kësaj “logjike të njohur” që tregon prioritetin utilitar të partive të mëdha, suksesin në betejën dhe orientimin e tyre.

Qoftë përsa i përket strukturës dhe peshës si “blloqe” të vjetra identitare, apo sa të qëndrueshëm do jenë zgjedhësit e tyre tradicionalisht besnikë, të cilët janë dhe llogariten si materiali politik besnik dhe i qëndrueshëm, i vendosur në dy “guaskat” e forta partiake e të ngurta politike (PS+PD). Kjo situatë është bazamenti logjik, që me sa duket partitë klasike të pluralizmit tonë, i bën të ndihen të sigurta. Sidomos në raport me rivalët e rinj. Mbi këtë bazë, partitë e “mëdha” po shfaqin besim për “triumf elektoral” të pastër, vendimmarrje monokolore, pushtet ekskluziv të njëanshëm, pa nevojën e koalicioneve pas zgjedhore. Unë jam i sigurt në analizën e situatës dhe elementet sasiorë të strukturës politike të elektoratit, madje nuk mendoj se ka ndonjë shans që të shfaqet ndonjë krizë e kulturës apo unitetit politik, në elektoratin e partive tradicionale apo rreziqe të dukshme për të vlerësuar parashikueshmërinë numerike të zgjedhësve të tyre.

Edhe nëse do ketë, nuk besoj se do e ndryshojë thelbin e peshës reciproke, apo të konsistencës në ekuacionet e mundshme politike pas zgjedhore. Nuk e di sa realiste në këto kushte, është shpresa e partive të reja, për ndryshim të nivelit të “respektit dhe besueshmërisë” së elektoratit tradicional të PS-së dhe PD-së, apo të mundësisë për ndonjë “apokalips” që mund të sjellë ndryshim bë “besnikërinë politike” të tyre. Historia politike dhe aritmetika elektorale, të paktën deri tani ka treguar me fakte kokëforta, se pavarësisht fluktuacioneve momentale, mbështetja për këto dy parti ka qenë konsistente.

Nuk më duket se ka ndonjë tendencë, apo gatishmëri të militantëve besnikë, për të braktisur partitë e tyre elektorale. Sidomos elektorati i PS-së, i cili ka kohë dhe është provuar në një numër të bollshëm fushatash, duke treguar konsistencë politike, qëndrueshmëri strukturore, ekuilibër pothuaj të pandryshueshëm elektoral. Në këto kushte mendoj se shpresa për ekzistencën e “segmenteve të paparashikuara” në këto parti, duken të pamundura, pothuaj inekzistente.

Të paktën duke e vlerësuar situatën aktuale me “atë që duket” deri tani. Sigurisht kemi akoma kohë deri në 11 maj dhe mund të bëhen analiza e studime parashikuese empirike, sociologjike, individuale e masive për të vlerësuar mundësitë, qoftë për ndryshime të mundshme në përbërjen e elektoratit, për arsye objektive apo subjektive për të shpresuar në “flukse” të reja apo “drejtime të ndryshuara” të votës. Paradokset e shpresave të ndryshimit drejtimit të votimit janë të vështira kur sikurse dihet, zgjedhjet në vendin tonë dominohen, të paktën deri tani nga “shumicat pasionante” politike. Nuk është sëmundje elektorale vetëm në Shqipëri, por edhe përtej saj, sidomos në vendet me demokraci ende të pakonsoliduar, në të cilat shpesh fushatat marrin karakterin e “devocionit kolektiv”.

Shpeshherë deri në format më të hapura të populizmit, e cila në politologjinë e sotme konsiderohen si forma jo kompatibile me standardet e një demokracie funksionuese dhe të konsoliduar. Nuk e di se ku e mbështesin dhe sa të sigurt janë, disa parti në pritmëritë e tyre për ndryshime apo “përmbysje” të “hartave”, “gjeografisë elektorale”, pa pasur indikatorë të vërtetë, të sigurt, që mund të bëjnë të besueshme “vlerën” sociologjikisht parashikuese, të bazuar në morfologjinë e strukturës aktuale politike dhe elektorale.

Fushata elektorale nuk duhet vlerësuar në mënyrë të sipërfaqshme, me entuziazëm, pa bërë mirë llogaritë për “forcat” respektive që do përfshihen në “fushë betejën” e terrenit elektoral empirik. Kjo mund të bëhet, por pa tone glorifikuese, sjellje të personalizuara mbivlerësuese butaforike, me llogari entuziaste të parakohshme apo me improvizime statistikash momentale sporadike, pa bërë analiza dhe pa njohur tipat e votuesve, ndarjet e brendshme (në qoftë se ka), të cilat duhen vlerësuar sociologjikisht në identitetin e tyre strukturor, duke parashikuar reagimin e mundshëm psikologjik e politik si dhe fluktuacionin eventualisht të mundshëm të rezultatit elektoral.