Vlora mbulohet shpesh nga tymi kancerogjen -Krim mjedisor që vret qytetarët dhe shpresën

NGA PROF. DR. ARBEN MALAJ 

“Bota nuk është e rrezikuar nga njerëzit e këqij, por nga ata që lejojnë të keqen”, – thoshte Albert Einstein. Në rastin e Vlorës, e keqja po lejohet të lulëzojë në formën e tymit kancerogjen që mbulon qytetin, duke helmuar banorët dhe turistët. Pamjet e tmerrshme të publikuara nga media janë një dëshmi e gjallë e një tragjedie të paralajmëruar, që po përsëritet prej vitesh, pa asnjë zgjidhje të qëndrueshme. Tymi i mbetjeve të djegura, një përzierje koktej vdekjeprurës, po shkatërron shëndetin e vlonjatëve dhe po dëmton imazhin e qytetit si destinacion turistik. Zjarret, të cilat dyshohet se ndizen qëllimisht, janë një formë e shëmtuar sabotimi ndaj zhvillimit të Vlorës.

Disa nga aktorët dhe faktorët e kësaj situate ambientaliste kërcënuese për shëndetin tonë janë: (i) Papërgjegjshmëria e autoriteteve: Pavarësisht premtimeve elektorale, autoritetet lokale dhe qendrore kanë dështuar të marrin masa konkrete. Prioriteti i tyre duket se është i lidhur ngushtësisht me interesat e investitorëve strategjikë, duke lënë pas dore shëndetin dhe sigurinë e qytetarëve; (ii) Mungesa e veprimit: Vlonjatët nuk duhet të presin nisjen e projekteve të investitorëve strategjikë për të kërkuar zgjidhjen e problemit. Qeveria ka detyrimin të ndërhyjë menjëherë, sipas parimit të subsidiaritetit të BEsë, cili përcakton se si duhet të ndahen kompetencat midis niveleve të ndryshme të qeverisjes, veçanërisht midis BE-së dhe shteteve anëtare.

Parimi i subsidiaritetit qartëson se vendimet duhet të merren në nivelin më të ulët të mundshëm të qeverisjes. BE-ja duhet të ndërhyjë vetëm kur veprimet e shteteve anëtare nuk janë të mjaftueshme për të arritur objektivat e dëshiruara. Në rastin e krizës së tymrave kancerogjenë në Vlorë, parimi i subsidiaritetit mund të jetë i zbatueshëm në disa mënyra: Dështimi i nivelit lokal: Nëse autoritetet lokale të Vlorës dështojnë të adresojnë në mënyrë efektive problemin e ndotjes, atëherë qeveria qendrore ka të drejtë të ndërhyjë. BE-ja ka standarde të rrepta mjedisore që shtetet anëtare dhe ato që aspirojnë anëtarësimin duhet të respektojnë. Nëse situata në Vlorë shkel këto standarde, BE-ja mund të ushtrojë presion ose të ofrojë ndihmë për të siguruar zbatimin e tyre.

Në këtë kontekst, parimi i subsidiaritetit mund të justifikojë ndërhyrjen e qeverisë qendrore ose edhe të BE-së, nëse dështojnë veprimet e autoriteteve lokale për të mbrojtur shëndetin e qytetarëve dhe mjedisin. (iii) Paralelizmi me Napolin: Ashtu siç u veprua në Napoli, kur qeveria e Berluskonit solli ushtrinë për të ndaluar krizën e plehrave, edhe në Vlorë nevojitet një ndërhyrje e fortë dhe e menjëhershme. (iv) Mungesa e llogaridhënies: Ku janë autoritetet ligjore përgjegjëse për ndotjen? A kanë kryer kontrolle dhe a kanë penalizuar personat përgjegjës? Pse mungon guximi për të ngritur problemet kritike reale në takimet me kryeministrin, por thjesht e paraqisni gjithçka mavi?. (v) Mungesa e protestave qytetare: Qytetarët grekë, serbë dhe maqedonas po protestojnë për tragjedi të ndryshme. Pse vlonjatët heshtin? Është e pashpjegueshme që qytetarët e Vlorës të mos protestojnë paqësisht, por me forcë, për të mos vonuar më zgjidhjen e përhershme për ndalimin e tymrave kancerogjene.

Në një diskutim para disa ditëve me një koleg që është kandidat për deputet i Vlorës nga PS, ndava disa mendime për parandalimin dhe ndalimin e plotë të djegieve të plehrave të Vlorës. Aty përfshija: Shpallja e emergjencës mjedisore: Për të mundësuar ndërhyrjen e menjëhershme dhe alokimin e fondeve të nevojshme. Kontrolli ushtarak i fushave të mbetjeve: Për të parandaluar djegien e mbetjeve dhe për të siguruar zbatimin e standardeve mjedisore. Duke theksuar edhe riskun e lartë që djegiet në prag dhe gjatë sezoneve turistike mund të bëhen edhe si pjesë e luftës për konkurrencën në rritje të Vlorës dhe Shqipërisë për flukset turistike në rritje në rajonin tonë. Pas vitit 1998, pas trazirave sociale deri në konflikte sociale nga rënia e piramidave, mediat greke në Korfuz, të frikësuara nga konkurrenca potenciale e Sarandës, Gjirokastrës, Beratit dhe Përmetit u kushtuan emisione lajmesh dhe emisione speciale bazuar në risqet e mëdha, sipas tyre, nga ngjarje të dhunshme ku mbizotëronin hapjet e depove ushtarake, përplasjet mes bandave apo skenave të rrëmbimit të armëve dhe përdorimit të armëve si lodra të rrezikshme nga fëmijët.

Parandaluese janë edhe masat si: (i) Hetim i autoriteteve përgjegjëse: Duhet të hetohen autoritetet ligjore përgjegjëse për ndotjen dhe të ndëshkohen ata që kanë shkelur ligjin. (ii) Transparencë dhe llogaridhënie: Qeveria duhet të sigurojë transparencë të plotë në lidhje me masat e marra dhe të mbajë përgjegjësi për veprimet e saj;(iii) Digjitalizimi i kontrollit të infrastrukturës kritike: Qeveria duhet të digjitalizojë kontrollin e rreptë të infrastrukturës kritike si ujësjellësit, qendrat e grumbullimit të plehrave, rrjeti elektrik dhe informatik. Qeveria duhet të mësojë nga mësimi i madh në lidership nga Aleksandri i Madh. Historia e nyjës Gordiane është një nga anekdotat më të famshme që lidhen me Aleksandrin e Madh dhe ofron një mësim të rëndësishëm mbi lidershipin dhe zgjidhjen e problemeve shumë të vështira. Sipas legjendës, në qytetin e Gordionit (në Turqinë e sotme) ndodhej një karrocë, e lidhur me një nyjë jashtëzakonisht të ndërlikuar.

Profecia thoshte se kushdo që do të zgjidhte këtë nyjë, do të bëhej sundimtari i Azisë. Kur Aleksandri i Madh mbërriti në Gordion, ai nxori shpatën dhe e preu nyjën me një goditje të vetme. Mësimi kryesor nga kjo histori është se ndonjëherë, problemet komplekse kërkojnë zgjidhje të thjeshta dhe të drejtpërdrejta. Ai tregon rëndësinë e të qenit i guximshëm dhe i gatshëm për të marrë rreziqe, si dhe për të mos u kufizuar nga metodat tradicionale. Në kontekstin e artikullit, kjo histori përdoret për të theksuar nevojën për veprim të vendosur dhe të menjëhershëm në zgjidhjen e problemit të tymrave kancerogjenë në Vlorë. Vlora nuk mund të presë më! Jeta dhe shëndeti i qytetarëve janë në rrezik. Është koha për të vepruar, për të ndaluar këtë krim mjedisor dhe për t’i dhënë Vlorës frymëmarrjen që meriton. Duhet të mos lejohet më që indiferenca dhe papërgjegjshmëria të vrasin jetën e qytetarëve, të vrasin shpresën dhe t’u rrëmbejnë vlonjatëve dhe shqiptarëve të ardhmen.

/Gazeta Panorama