Kalendarit kulturor në Durrës do t’i mungojnë disa faqe në 2025-ën

Një sërë festivalesh me karakter artistik e kulturor, të cilat u themeluan në Durrës në fillim të viteve 2000, tashmë janë ndërprerë.

Qyteti antik nuk arriti të krijojë një traditë, me gjithë përpjekjet e artistëve dhe poetëve, që u dhanë jetë atyre.

“Poeteka”, Bienalja “Netët e Muzikës Klasike”, Festivali Ndërkombëtar i Filmit apo ai i Dancit Modern dhe Kontemporan, fituan admirimin e publikut, por njëkohësisht edhe indiferencën e pushtetit vendor e qendror.

I vetmi aktivitet i traditës që ka mbijetuar prej dy dekadash mbetet “Festivali Ndërkombëtar i Muzikës së Dhomës”.

Poetët durrsakë mbajnë mend vjeshtën e vitit 2005, kur sirenat e anijeve në port lajmëruan ditën e parë të festivalit “Poeteka”. Nga ajo ditë, në qytet u zhvilluan 11 edicione të festivalit, me poetë të ardhur nga Ballkani, Evropa dhe SHBA.

“Programi ishte mjaft i ngjeshur dhe po ashtu edhe stacionet ku ndali Festivali,” tha për BIRN shkrimtari dhe studiuesi Arjan Leka, themelues i “Poetekës”.

Festivali Ndërkombëtar i Poezisë, partner me disa festivale të rëndësishme europiane, u vlerësua si veprimtaria kulturore shqiptare më e mirë e vitit 2009.

Që në edicionin e parë, “Poeteka” krijoi standardin dhe formatin, pasi kishte pjesëmarrje nga 25 shtete.

“Çmimi ‘Unaza Poeteka’ – vepër unike e Pirro Ruços – mbetet edhe sot referencë në çmimet europiane të poezisë së kontinentit,” shprehet Arjan Leka.

Leka thekson se krijimi dhe përparimi i një festivali të poezisë bëhet më i mundur kur ai gjen mbështetjen e autoriteteve.

“Tradita e krijuar në qytetin e Strugës, ku janë paraqitur me poezinë e tyre 7 nobelistë, është shembulli më i mirë për këtë,” tha Leka.

Të njëjtin vendim për ndërprerjen e Bienales “Netët e Muzikës Klasike” mori, 20 vjet pas edicionit të parë për shkak të mungesës së financimit, edhe violinisti durrsak Florian Vlashi, që punon dhe jeton në Korunja (Spanjë).

“Për mua, mbyllja e Bienales ishte ikja e dytë nga Durrësi,” tha Vlashi, ndërsa shtoi se “mbyllja ishte e dhimbshme për të gjithë.”

“Nuk është për numrin e koncerteve, se sa për gjurmën që linte në jetën kulturore të qytetit, si kolonë e identitetit kulturor kombëtar ku merrnin pjesë të gjithë; siç duhet të jetë një festë e bukur e muzikës,” theksoi ai.

Sipas Vlashit, edicioni i 20-vjetorit të Bienales, që i dedikohej detit, u përgatit në të gjitha detajet, përfshi këtu edhe premierën e tre veprave madhore shqiptare nga Buharaja, Gjevelekaj dhe rikuperimin e krijimtarisë së Shaqir Kodrës. Ai shtoi se po krijohej edhe një urë lidhëse me solistët nga ‘Deutsches Symphonie-Orchester’ në Berlin.

“Por, ky edicion u anulua për mungesë financimi nga institucionet e Tiranës dhe Durrësit,” tha me keqardhje Vlashi.

Të njëjtën ndjesi trishtimi ka edhe Anila Varfi, kineaste, e cila në vitin 2008 filloi “aventurën” e festivalit të filmit.

“Gjithçka u bë për ‘Durrës International Film Festival’ u duk si një mision i pamundur, për vazhdimësinë e ekzistencës së tij ndër vite,” tha ajo.

Bashkë me artistët shqiptarë të artit të shtatë, pjesëmarrës në edicionet e Festivalit të Filmit, Varfi sjell në kujtesën e lexuesve edhe artistët e huaj, disa prej të cilëve të nderuar me çmime Oscar si Francis Ford Coppola, Milos Forman, Claudia Cardinale, Fanny Ardant, Rade Šerbedžija, Jan Harlan, Paolo Sorrentino, Ari Folman, Jiří Menzel, Maia Morgenstern, Marco Bellocchio, Krzysztof Zanussi.

Durrësi zhvilloi një festival filmi, megjithëse qyteti antik nuk kishte kinema, një institucion i pandërtuar ende sot.

“Sa më shumë rritej festivali ndër vite, aq më e vështirë bëhej vijimësia e tij,” tha Varfi, 11 vjet pasi festivali i filmit është ndërprerë.

“Paradoksalisht, pamundësitë për të realizuar festivalin ishin më kokëforta se qëllimi dhe vullneti për ta organizuar atë,” shtoi ajo.

I vetmi festival i traditës në Durrës mbetet “Festivali Ndërkombëtar i Muzikës së Dhomës”, i cili në periudhën qershor-korrik të këtij viti do të paraqitet në edicionin e 20-të të tij.

“Festivali ka mbijetuar falë pasionit, megjithë mungesat financiare në disa vite,” thotë Nevila Kalaja, drejtoreshë e tij.

“Kemi gjetur mbështetjen e institucioneve të huaja në vendin tonë,” shtoi ajo, ndërsa nuk harron të nënvizojë vështirësitë e krijuara nga mungesa e sallave të koncerteve.

Duke folur për përvojat e tij në Spanjë, violinisti Florian Vlashi kujton Festivalin e Muzikës Klasike në Bilbao, ku marrin pjesë 1400 muzikantë nga e gjithë bota dhe realizohen 70 koncerte në 3 ditë.

“Ky qytet, me 350 mijë banorë, gati sa Durrësi, pësoi një transformim rrënjësor të jashtëzakonshëm nga politikat kulturore,” tha ai, ndërsa kujtoi ndërtimin e muzeut Guggenheim, 16 bibliotekat publike, Festivalin e Muzikës Klasike, të cilat sollën bum të madh ekonomik dhe turizmin kulturor.

“Në këto 33 vite në festivale kam kuptuar një gjë thelbësore: për të arritur të tilla nivele, nuk duhet thjesht ana ekonomike, por një respekt i thellë për kulturën dhe traditën,” përfundoi Florian Vlashi.