Pa qendra strehimi: Viktimat braktisen pas denoncimit të dhunës në familje

Në fund të muajit dhjetor, Marjana*, një 28 vjeçare nga qyteti i Çorovodës, mori guximin që të paraqitej në komisariat, ku denoncoi për dhunë fizike bashkëshortin e saj. Nënë e dy fëmijëve ende të vegjël, Marjana tha se e denoncoi të shoqin pas një historie 10-vjeçare dhune.

“Një ditë nuk munda dot më. Mezi prita të vinte mëngjesi dhe sapo u sigurova që burri doli nga shtëpia, unë dola pas tij dhe shkova në polici,” tha gruaja për BIRN.

Gruaja [emri i së cilës është ndryshuar] tregon se nuk e mban mend se kur i shoqi nisi ta rrihte. “Më duket sikur kështu ka qenë menjëherë pas vitit të parë të martesës dhe më pas u bë e zakonshme, sa vinte dhe më e vështirë,” shtoi ajo.

Rasti i 28 vjeçares është një ndër qindra rastet që tre komisariatet dhe dy stacionet e policisë në qarkun e Beratit kanë regjistruar në pesë vitet e fundit. Shifrat e siguruara nga BIRN përmes kërkesave për informacion, tregojnë se në të pesta bashkitë çdo vit ka dhjetra raste të dhunës brenda familjes.

Sipas policisë, në të gjithë qarkun ishin regjistruar 280 kallëzime për dhunë në familje gjatë pesë viteve të fundit, ndërsa ishin procesuar 768 kërkesë padi për urdhër mbrojtjeje. Shifra të ngjashme dhe edhe gjykata e Beratit.

Por megjithë rastet e përvitshme të dhunës në familje, bashkitë e qarkut të Beratit, që janë sipas ligjit një prej hallkave më të rëndësishme për ndihmën për gratë e dhunuara, nuk kanë infrastrukturën e nevojshme.

Ndër pesë bashki që ka ky qark, BIRN mësoi pas kërkesave për informacion, se vetëm Bashkia e Beratit dhe ajo e Dimalit rezultojnë të kenë qendra pritëse emergjence për denoncueset e dhunës në familje.

Pas dhunës, braktisje

Marjana i tha BIRN se dhuna ndaj saj u bë e padurueshme kur bashkëshorti filloi të pinte.

“Fillimisht në raste familjare nisi të pijë. Më pas dilte nga shtëpia për në punë dhe shkonte një herë tek kafja, edhe kur kthehej nuk vinte në shtëpi, por pinte një herë dhe më pas kthehej,” tregon ajo.

Këto kthime u u shndërruan në makth për të renë, që vendosi të denonconte dhuën e vazhdueshme. Por pas denoncimit, ajo kuptoi se nuk kishte ku të shkonte. E vetmja ndihmë që mori nga pushteti lokal ishte prania e një psikologeje gjatë denoncimit.

“Gjatë denoncimit në polici erdhi dhe psikologia e bashkisë, ndjeva përkrahje në fillim, por më pas nuk kisha se ku të shkoja,” tregoi ajo. “Urdhrin e mbrojtjes e mora, por fëmijët ishin në shtëpi, nuk mund t’i lija vetëm,” shtoi gruaja e dorëzuar.

Me bashkëshortin në qeli, ajo pret me ankth ditën kur ai do të lirohet, duke shpresuar që pas burgut gjërat mund të ndryshojnë. Gruaja aktualisht qëndron në shtëpi vetëm me fëmijët, duke shpresuar që i shoqi të ndryshojë për mirë. Divorcin nuk e mendon, pasi thotë se nuk ka ku të shkojë.

“Kam vetëm pagën e fundit të burrit dhe më ndihmojnë dhe prindërit me sa mundin. Tani për tani po rri me fëmijët me shpresën se kur të dalë nga burgu, gjërat do jenë më mirë,” tha 28 vjeçarja.

Në zyrën e Koordinatorit të Referimit të rasteve të dhunës në familje pranë Bashkisë së Skraparit, konfirmohet fakti se në bashki mungon një qendër qoftë edhe për qëndrim të përkohshëm të viktimave të dhunës.

“Në Bashkinë Skrapar nuk është krijuar apo rezulton të jetë funksonale një qendër e dedikuar kryesisht për këtë kategori,” tha institucioni në një përgjigje për BIRN.

Ngjashëm është situata dhe bashki të tjera të Qarkut të Beratit.  Bashkia e Poliçanit tha gjithashtu se nuk ka të ngritur një strehëz emergjence. Nga ana e saj, bashkia e Kuçovës bëri me dije se ka vetëm një zyrë për pritjen e grave dhe vajzave të dhunuara.

Me vetëm dy qendra për qëndrim të përkohshëm për viktimat e dhunës në familje, zyrat e Koordinatorit të Referimit të rasteve pranë bashkive përballen sa me mungesën e kapaciteteve, ashtu edhe atë të fondeve.

“Ndonëse dëshira mund të jetë e madhe që edhe ne si bashki të përmirësohemi drejt këtyre çështjeve, fenomeneve të pashmangshmeve edhe në komunitetin tonë, ju bëjmë me dije se pamundësitë financiare e bëjnë shpesh herë të pamundur trajtimin e rasteve të tilla,” tha për BIRN zyra e referimit të rasteve në bashkinë Skrapar.

Sociologia Entela Binjaku thotë se ekziston një prirje e shkëputjes së pushtetit vendor nga qytetari dhe nevojat e tij.

“Për shkak të buxhetit të pamjaftueshëm, për shkak të mospërmbushjes së detyrimeve dhe premtimeve gjatë fushatave elektorale, për shkak se shpesh herë është i tej fryrë dhe më shumë shkon për rroga sesa për shërbime, për shkak se edhe taksat nëse i mbledh, nuk duken se shkojnë në drejtim të përmirësimit të infrastrukturës, shërbimeve në komunitet etj, për këto shkaqe ky pushtet ka prirjen të shkëputet nga qytetari,” tha Binjaku.

Edhe për Suela Koçibellinj, drejtuese e organizatës “Vizion”, pushteti vendor duhet të bëjë më shumë në këtë çështje.

“Ata vetë mund të ngrenë zërin në institucionet qendrore për të tërhequr vëmendjen në rastet e dhunës që ata kanë në bashkitë e tyre, pra të mos bëjnë sikur këto gjëra nuk ndodhin dhe patjetër që duhet të rrisin kapacitetet,” tha Koçibellinj.

Ndërgjegjësimi ka rritur denoncimet

Vakuumi i krijuar nga bashkitë po përpiqet të mbushet nga organizatat e shoqërisë civile. Në qytetin e Beratit, organizata e Mbrojtjes së të Drejtave të Grave ofron mundësi integrimi për vajzat dhe gratë.

“Vetëm gjatë vitit 2023 kemi trajtuar 26 raste të dhunës ndaj vajzave dhe grave, të cilat janë paraqitur në qendrën tonë”, tha Arta Dyrmishi, drejtuese e Organizatës së Mbrojtjes së të Drejtave të Grave në Berat.

Sipas saj, ka një ndërgjegjësim në rritje mes grave dhe vajzave për t’i dhënë stop dhunës.

“Ajo që bie në sy është fakti se viktimat e dhunës kanë informacion se si dhe ku duhet të drejtohen për të kërkuar ndihmë, ndryshe nga disa vite më parë,” shtoi Dyrmishi.

Edhe Suela Koçibellinj mendon se fenomeni i dhunës në familje po fillon të dalë jashtë mureve të shtëpisë.

“Gratë po dëgjojnë në TV ose po dëgjojnë tek njëra-tjetra që edhe mund të kërkojnë të drejtat e tyre, mund të kërkojnë që të mos dhunohen nga partnerët edhe mund të kërkojnë ndihmë që mos t’u merret jeta dhe kjo është arsyeja që ne sot po flasim për dhunën në familje,” tha Koçibellinj.

Shifrat e analizuara nga BIRN tregojnë se rastet e dhunës ndryshe nga vite të mëparshme kanë pësuar një rritje edhe në qytetet më të vogla, ku dukshëm jeta është më e qetë, por më e varfër. Koçibellinj identifikon tranzicionin e zgjatur si një ndër shkaqet.

“Unë besojë që fenomeni ka qenë tek ne dhe patjetër që periudha jonë e tranzicionit, që është periudhë shumë e gjatë 30 vjeçare, përplasja e kulturës tonë, e cila ishte e izoluar me kulturat e tjera evropiane që ishin të hapura, akoma nuk ka gjetur një balancë të shëndetshme,” përfundoi ajo.