Lija e majmunëve, emergjencë globale/ Çfarë është mpox, si përhapet dhe si mund të kurohet

Sëmundja shumë ngjitëse, e njohur më parë si lija e majmunëve, ka vrarë të paktën 450 njerëz gjatë shpërthimit në Republikën Demokratike të Kongos, raporton BBC.

Sëmundja Mpox shkaktohet nga virusi i lisë së majmunit. Ky është nga i njëjti grup virusesh si lija, por është shumë më pak i dëmshëm.

Virusi fillimisht u transmetua nga kafshët te njerëzit, por tani kalon edhe midis njerëzve. Është më e zakonshme në fshatrat e largëta në pyjet tropikale të Afrikës, në vende të tilla si Republika Demokratike e Kongos. Në këto rajone, ka mijëra raste dhe qindra vdekje nga sëmundja çdo vit, ku më të prekurit janë fëmijët nën 15 vjeç.

Ekzistojnë dy lloje kryesore të mpox – Clade 1 dhe Clade 2. Një emergjencë e mëparshme e shëndetit publik mpox, e shpallur në vitin 2022, u shkaktua nga Clade 2, relativisht e butë.

Ai u përhap në afro 100 vende, duke përfshirë disa në Evropë dhe Azi, por u vu nën kontroll duke vaksinuar grupet vulnerabël.

Sidoqoftë, këtë herë është Clade 1 shumë më vdekjeprurëse, teksa ka pasur një ndryshim në virus rreth shtatorit të vitit të kaluar. Mutacionet çuan në një degëzim, të quajtur Clade 1b, dhe që atëherë është përhapur me shpejtësi. Ky variant i ri është etiketuar si “më i rrezikshmi deri më tani”.

Qendra e Afrikës për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve thotë se ka pasur më shumë se 14.500 infektime me mpox dhe mbi 450 vdekje nga mpox që nga fillimi i këtij viti deri në fund të korrikut. Kjo është një rritje prej 160% e infeksioneve dhe një rritje prej 19% e vdekjeve krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2023.

Ekspertët thonë se lloji i ri mund të përhapet më lehtë, duke shkaktuar sëmundje më serioze dhe më shumë vdekje tek fëmijët dhe të rriturit.

Cilat janë simptomat e mpox

Simptomat fillestare përfshijnë ethe, dhimbje koke, enjtje, dhimbje shpine dhe dhimbje muskujsh. Pas etheve, mund të zhvillohet një skuqje, e cila shpesh fillon në fytyrë dhe më pas përhapet në pjesë të tjera të trupit, kryesisht në pëllëmbët e duarve dhe shputat e këmbëve.

Skuqja, e cila mund të jetë jashtëzakonisht e dhimbshme, ndryshon dhe kalon nëpër faza të ndryshme përpara se të formojë përfundimisht një zgjebe, e cila më vonë bie. Infeksioni zakonisht largohet vetë dhe zgjat nga 14 deri në 21 ditë. Në raste të rënda, lezionet mund të sulmojnë të gjithë trupin, veçanërisht gojën, sytë dhe organet gjenitale.

Si përhapet?

Mpox përhapet nga personi në person përmes kontaktit të ngushtë me dikë që është i infektuar, duke përfshirë përmes seksin, kontaktin lëkurë me lëkurë dhe të folurin ose frymëmarrjen pranë një personi tjetër.

Virusi mund të hyjë në trup përmes lëkurës së çarë, traktit respirator ose përmes syve, hundës ose gojës. Ai gjithashtu mund të përhapet përmes prekjes së objekteve që janë kontaminuar nga virusi, si shtrati, veshjet dhe peshqirët. Kontakti i ngushtë me kafshët e infektuara, si majmunët, minjtë dhe ketrat, është një rrugë tjetër.

Gjatë shpërthimit global në vitin 2022, virusi u përhap kryesisht përmes kontaktit seksual.

Kush është më i rrezikuar?

Në shumicën e rasteve gjenden te personat që janë seksualisht aktivë dhe te meshkujt që kryejnë marrëdhënie seksuale me meshkuj. Njerëzit me disa partnerë mund të jenë më të rrezikuar.

Por kushdo që ka kontakt të ngushtë me dikë me simptoma mund të kapet nga virusi, përfshirë punonjësit shëndetësorë dhe anëtarët e familjes. Këshilla është të shmangni kontaktin e ngushtë me këdo me mpox dhe të pastroni duart me sapun dhe ujë nëse virusi është në komunitetin tuaj. Ata që kanë mpox duhet të izolohen nga të tjerët derisa të gjitha lezionet e tyre të zhduken.

Prezervativët duhet të përdoren si masë paraprake kur kryeni marrëdhënie seksuale për 12 javë pas shërimit, thotë Organizata Botërore e Shëndetësisë.

Si mund të trajtohet?

Shpërthimet e mpox mund të kontrollohen duke parandaluar infeksionet, mënyra më e mirë për ta bërë këtë është me vaksinat. Vaksinat ekzistojnë, por vetëm njerëzit në rrezik ose që kanë qenë në kontakt të ngushtë me një person të infektuar zakonisht mund ta bëjnë atë.

OBSH kohët e fundit u ka kërkuar prodhuesve të ilaçeve që të paraqesin vaksinat e tyre mpox për përdorim urgjent, edhe nëse ato vaksina nuk janë miratuar zyrtarisht në vendet ku ato janë të nevojshme.

AlbaniaWeb.net