Kompleksi i Edipit për meshkujt, por e njihni Kompleksin e Elektrës?

Kompleksi i Elektrës është një koncept i psikologjisë që lidhet me zhvillimin emocional të vajzave gjatë fëmijërisë. Ky term u prezantua nga Carl Jung, një nga ndjekësit e Sigmund Freud-it, për të përshkruar ndjenjat e dashurisë dhe rivalitetit që një vajzë mund të ndiejë ndaj prindërve të saj. Kompleksi i Elektrës është një variant i Kompleksit të Edipit (lexo këtu), por i përqendruar te vajzat.

Si lindi termi?

Termi “Kompleksi i Elektrës” u frymëzua nga mitologjia greke, konkretisht nga historia e Elektrës, një figurë tragjike që Elektra vendosi të vriste nënën e saj, Klimenestrën, për t’u hakmarrë ndaj vrasjes së babait të saj Agamemnonit. Jung përdori këtë mit për të ilustruar ndjenjat e një vajze që shfaq dashuri të fortë për babanë dhe rivalitet ndaj nënës.

Bazat e Kompleksit të Elektrës

Ky kompleks zhvillohet gjatë fazës fallike të zhvillimit psikoseksual, midis moshës 3 dhe 6 vjeç, ashtu si Kompleksi i Edipit. Ai përshkruan mënyrën se si vajzat krijojnë marrëdhënie emocionale me prindërit e tyre dhe fillojnë të formojnë identitetin e tyre gjinor.

Pikat kryesore të teorisë përfshijnë:

• Dashuri për babanë: Vajza ndjen një lidhje të fortë emocionale dhe dashurie ndaj babait, të cilën Freud e përshkroi si një dëshirë për vëmendje dhe miratim.
• Rivalitet me nënën: Vajza e sheh nënën si një konkurrente për dashurinë dhe vëmendjen e babait.
• “Zilia e penisit”: Freud besonte se vajzat gjatë kësaj faze ndjejnë një lloj “zili” biologjike ndaj djemve dhe këtë ndjenjë e lidhin me mungesën e pushtetit apo autonomisë.
• Identifikimi me nënën: Në fazën përfundimtare, vajza mëson të identifikohet me nënën, duke adoptuar rolin e saj gjinor dhe duke krijuar marrëdhënie më të shëndetshme me të dy prindërit.

Freud dhe Jung argumentuan se zgjidhja e Kompleksit të Elektrës është thelbësore për zhvillimin emocional dhe identitetin gjinor të vajzës. Vajza arrin të pranojë rolin e saj brenda familjes duke u identifikuar me nënën dhe duke kanalizuar dashurinë për babanë në mënyra më të pjekura.

Nëse ky kompleks nuk zgjidhet si duhet, Freud besonte se mund të shkaktojë probleme të mëvonshme, si marrëdhënie të pasigurta, ndjenja të fajit, apo vështirësi në marrëdhëniet intime.

Kritikat ndaj teorisë

Kompleksi i Elektres ka qenë objekt kritikash të shumta, ashtu si edhe Kompleksi i Edipit. Kritikat kryesore përfshijnë:

• Mbështetja në stereotipe gjinore: Shumë kritikë argumentojnë se teoria mbështetet në supozime të vjetruara për rolet gjinore.
• Mungesa e provave shkencore: Nuk ka të dhëna të qarta që mbështesin konceptin e “zilisë së penisit” ose ndjenjave të forta të rivalitetit midis nënës dhe vajzës.
• Roli i kulturës dhe shoqërisë: Psikologjia moderne e vë theksin te ndikimet e mjedisit dhe kulturës në formimin e identitetit, duke e parë Kompleksin e Elektrës si një shpjegim të kufizuar.

Edhe pse Kompleksi i Elektrës nuk përdoret më si një teori universale, ai ka ndihmuar në zhvillimin e studimeve mbi marrëdhëniet familjare dhe procesin e formimit të identitetit te vajzat. Në psikologjinë moderne, theksi është zhvendosur drejt teorive të lidhjes (attachment theory) dhe rolit të mjedisit në zhvillimin emocional.

Kompleksi i Elektrës është një teori e diskutueshme, por e rëndësishme, që përpiqet të shpjegojë marrëdhëniet komplekse emocionale midis vajzave dhe prindërve të tyre. Edhe pse teoria ka evoluar dhe është kritikuar gjatë dekadave, ajo mbetet një pikë interesante për të kuptuar dinamikën familjare dhe zhvillimin emocional.

/iconstyle.al